Nauka policji we Francji
W XVIII wieku klasycznym wzorem dla formowania aparatu administracyjnego państwa absolutnego była nauka policji (z niem. Polizeilehre, z fr. science de la police).
Źródło nauki policji stanowiła niemiecka doktryna kameralistyczna, obejmująca wszak o wiele szerszy zbiór zagadnień (oprócz problemów administracyjnych interesowała się ona również finansami państwa i ekonomią polityczną). W dziełach z lat 1740 – 1749 Christian Wolff4 wyłożył istotę państwa policyjnego. Do wyodrębnienia się na przełomie XVII i XVIII wieku niemieckiej nauki policji przyczynili się w szczególności dwaj pisarze:
Johann Heinrich von Justi w swoim dziele „Zasady nauki policji”5, traktującym o roli policji w państwie jako pośrednika pomiędzy państwem a społeczeństwem;
Joseph von Sonnenfels – twórca „Zasad nauki policji, handlu i finansów”6, wyróżnił on cztery główne zadania państwa, jakimi są: polityka, policja, handel, finanse.
Pojęcie „policja” oznaczało wówczas zarówno ochronę bezpieczeństwa, porządku publicznego i spokoju (czyli sprawy dziś identyfikowane z policją), jak i sferę administracji wewnętrznej państwa – a zatem było synonimem słowa „administracja”.
Niemiecka nauka policji stanowiła raczej obiekt rozważań teoretycznych, podczas gdy we Francji stworzono z niej rodzaj wzoru polityki administracyjnej.
Wiek XVIII przyniósł Francji zupełnie nowe prądy teoretyczne, których podstawą były dwa poprzednie stulecia. Myślą polityczną zaczęły się interesować wszystkie warstwy społeczeństwa, nie tylko literaci i uczeni. Tworzono nowe ideologie, odrzucając dawne teorie. W 1748 roku powstało dzieło Ch. Montesquieu „O duchu praw”, posiadające wartość szczególną, ponieważ wiele wniosło do ustroju państwa, w tym również administracji. Montesquieu stworzył „systematyzację ustrojów”, polegającą na zestawieniu dwóch kryteriów:
natury rządu, będącej w istocie strukturą organizacyjną państwa, oraz
zasadach rządu, a więc trybie działania państwa.
Swoją teorię wyłożył Montesquieu na przykładzie rządów monarchii angielskiej, która – według niego – zapewniała rządy umiarkowane z poszanowaniem prawa.
Słynna teoria trójpodziału władzy polegała na podziale władzy na: władzę ustawodawczą, należącą do dwuizbowego parlamentu; władzę wykonawczą, należącą do króla; oraz władzę sądowniczą, należącą do niezawisłych sądów.
Poglądy zbliżone do Montesquieu głosili także Voltaire i D. Diderot. Natomiast przedstawicielem bardziej radykalnego frontu był J. J. Rousseau. Wszyscy ci twórcy analizowali ogólnie ustroje polityczne jeszcze przed wybuchem rewolucji w 1789 roku.
Francuska nauka policji skupiła się na faktycznym funkcjonowaniu administracji, między innymi na klasyfikacji i opracowaniu obowiązujących aktów normatywnych. Do rozwoju tego kierunku przyczynił się Nicolas Delamare, autor dzieła „Traktat o policji”, spisanego w latach 1705 – 17107, a wydanego w latach 1719 – 1722. Policysta ten przez wiele lat pracował w paryskiej policji, toteż jego dzieło miało charakter praktyczny, stanowiło rodzaj podręcznika. Miało ono między innymi wyznaczać kryteria, dzięki którym policja pracowałaby sprawnie i skutecznie. „Traktat o policji” mieścił w sobie dzieje policji, omówione zostały także wnikliwą analizę dziedzin, które według autora miały być poddane nadzorowi policyjnemu. Delamare, jak większość policystów, uważał, że policja ma uszczęśliwiać poddanych - a więc dobro poszczególnych jednostek miało się wiązać z interesem państwa. Stąd krąg działań policji stał się bardzo szeroki. Zadania policji według Delamare'a to między innymi:
walka ze zbytkiem;
zapobieganie epidemiom,
ochrona przeciwpożarowa,
rozwój szpitalnictwa i służby medycznej,
nadzór budowlany,
zapobieganie i walka z klęskami żywiołowymi,
nadzór nad prowadzeniem gier hazardowych,
zapewnienie bezpieczeństwa publicznego.
Oprócz powyższych zagadnień Delamare chciał zawrzeć w swoim dziele również rozważania o policji ogniowej i budowlanej. Planował także rozwinąć w dalszej części podręcznika (w jego kolejnych tomach) zagadnienia związane z bezpieczeństwem, walką z żebractwem czy kwestią dobroczynności, ale plany te przerwała jego śmierć.
Poglądy Delamare'a zostały przedstawione w „Traktacie o policji” w formie wykładu, a jego celem było informowanie o policji. Było to dzieło całkowicie niezależne od niemieckiej nauki policji.
Wśród innych policystów francuskich można wskazać również mniej znanego Jacoba – Nicolasa Moreau, inicjatora akcji porządkowania dokumentów prawa publicznego (czyli także prawa policji). Akcja porządkowania dokumentów prawa publicznego w 1762 roku przyczyniła się do jego unifikacji w końcu XIX wieku.
Warto również zwrócić uwagę na dzieło „Traktat o prawach”8 autorstwa Jeana Domata, jednego z prekursorów nauki o policji budowlanej.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.