Pojęcie policji administracyjnej w ujęciu doktryny okresu międzywojennego
W 1918 roku Polska po ponad stu latach niewoli odzyskała niepodległość. Panujący w kraju nieład był rezultatem między innymi niejednolitej struktury prawa w trzech państwach zaborczych, co wskazywało na konieczność ich jak najszybszego ujednolicenia. W filozofii prawa dominował wówczas tak zwany pozytywizm prawniczy, przejawiający się w postrzeganiu prawa jako norm postępowania. Przyjmowano, że treść norm była wyznaczana wyłącznie przez odpowiednie akty stanowienia lub też przez uznanie tych norm przez państwo (a więc treść aktów prawnych wyznaczały decyzje organów państwowych). Według teorii pozytywizmu prawniczego prawem można nazwać tylko taki zespół norm postępowania, który wynika z działania organów państwowych. Już wtedy zauważono, że realizacja tych norm musiała zostać poparta przymusem państwowym.
W dniu 5 grudnia 1918 wydano dekret o organizacji państwowej Milicji Ludowej9, co było rezultatem ujednolicania prawa w odzyskanych państwach zaborczych. Artykuł 1 tego dekretu głosił, że Milicję Ludową powołuje się „dla ochrony i zapewnienia spokoju i bezpieczeństwa ludności miast i wsi oraz walki z wszelkimi przejawami bezładu społecznego, dla przeprowadzenia zarządzeń władz państwowych”10. Z kolei wydany w dniu 9 stycznia 1919 roku dekret o organizacji policji komunalnej11 stanowił, że wszystkie milicje samorządowe, miejskie i komunalne przemianowuje się na policję komunalną, która była podporządkowana Naczelnej Inspekcji Policji Komunalnej. Uregulowania tych dekretów odnosiły się jedynie do terenów byłego Królestwa Kongresowego12, podczas gdy pozostałe prowincje posiadały nadal oddzielne organizacje policyjne. Szukano zaś takich rozwiązań prawnych, które dotyczyłyby całej administracji. W tym celu 24 lipca 1919 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o Policji Państwowej13. Obejmowała ona jednak, podobnie jak dwa wyżej wspomniane dekrety, jednie tereny byłego Królestwa Kongresowego. Policja Państwowa, nazywana powszechnie „policją granatową”, jako organ wykonawczy władz państwowych, miała ochraniać bezpieczeństwo, spokój i porządek publiczny14. Na mocy ustawy, Policja Państwowa była jednolitym korpusem, zorganizowanym na wzór wojskowy, na którego czele stał Komendant Główny, podległy służbowo Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Komendanta Głównego mianował Naczelnik Państwa na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych. Komendant mógł wydawać przepisy, rozkazy lub regulaminy oraz zarządzał podległą mu Komendą Główną.
Jednostkami organizacyjnymi Policji Państwowej były:
komendy okręgowe (od 1924 roku – komendy wojewódzkie);
komendy powiatowe;
komisariaty (w większych miastach);
posterunki (w mniejszych miastach i na wsiach).
Utworzenie komisariatów i posterunków zgłaszał wojewoda, a wniosek jego zatwierdzany był przez Ministra Spraw Wewnętrznych w uzgodnieniu z Komendantem Głównym.
Jeśli idzie o uprawnienia Policji Państwowej:
w sprawach ścigania i dochodzenia przestępstw była ona organem władz sądowych
i prokuratorskich;
w zakresie przestępstw z oskarżenia prywatnego, na żądanie oskarżyciela Policja przyjmowała jego skargę (zabezpieczała również dowody”) oraz kierowała ją do sądu;
w sprawach bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, była podległa władzom administracji ogólnej;
w zakresie przestępstw ściganych przed sądami grodzkimi z urzędu, Policja była oskarżycielem publicznym (działała w zastępstwie prokuratora).
Władze samorządowe posiadały dosyć rozległe uprawnienia w stosunku do Policji Państwowej, bowiem na wezwanie tych władz Policja musiała wykonywać zadania z zakresu ich kompetencji (a jednocześnie działanie Policji musiało być zgodne z jej zadaniami, określonymi w art. 14 ustawy). Organy samorządowe były zobowiązane zwrócić państwu czwartą część wszystkich kosztów utrzymania Policji.
Z uwagi na fakt, że administrację wewnętrzną w Polsce dopiero rozpoczęto odbudowywać, ustawę o Policji Państwowej wyparło Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 1928 o Policji Państwowej15, które całkowicie uregulowało organizację oraz zakres działania Policji Państwowej. I tak, przywołując art.1, utworzono Policję jako „jednolity, zorganizowany na wzór wojskowy korpus, przeznaczony do utrzymania bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego”16.
Policja Państwowa podlegała:
władzom administracji ogólnej – w sprawach bezpieczeństwa i porządku publicznego;
swoim policyjnym przełożonym – w sprawach kadrowych, szkoleń, wykonywania służby i zaopatrzenia technicznego.
Jeśli zachodziła taka konieczność, przełożeni policji byli zobowiązani do składania sprawozdań i wyjaśnień władzom administracji ogólnej. W razie mobilizacji policja miała się przekształcić w część składową sił zbrojnych państwa (stawała się wojskowym korpusem służby bezpieczeństwa, na mocy art. 28).
Policję utrzymywał w całości Skarb Państwa, a jedynie gminy były odpowiedzialne za dostarczenie lokali na posterunki policji.
W 1928 roku, w związku ze zmianami spowodowanymi przewrotem majowym w 1926 roku, doprowadzono do zreorganizowania Policji Państwowej. Podstawą tych zmian było rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 1928 roku. Przepisy zawarte w owym rozporządzeniu między innymi ograniczyły sferę oddziaływania władz samorządowych i terenowych władz administracji ogólnej na policję, w związku z liczną krytyką modelu policji jako zbyt zdecentralizowanego.
W efekcie formacja ta stała się bardziej scentralizowana, dano jej jednakże większą autonomię w systemie organów administracji. Policję Państwową rozwiązano dekretem PKWN z dnia 15 sierpnia 1944 roku17.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.